Ages ago, it seems, I was sent to New York to interview and photograph Art Kane and Ralph Gibson for a magazine called Zero. I really felt on top of things. It was the first time I boarded an airplane. I went to Art Kane first and his British assistant tried to shoe me away, but I finally got in because I made a remark about the only book in Kane’s studio: Portnoy’s Complaint. Kane talked about his life until he was simply too tired to speak.
A few days later I knocked on Ralph Gibson’s door in Soho, a completely different kind of photographer. Whereas Kane was also an art director and a musician, Gibson seemed to focus solely on photography and Lustrum Press, specialized in photography books. They had one thing in common though, they both drove a BMW, which was amazing to me. Why on earth would anybody in a predominantly Jewish city drive a German car? I was too afraid to ask. It just stuck with me as odd.
Whereas Art Kane at that point in his life seemed to be more drawn to his piano than to his camera, Ralph Gibson was all into photography, and he gave me two meetings of two hours I believe, and I flew home with three hours Gibson on tape and one hour Art Kane, only to find out that Zero was about to go under. The Kane interview was published and the Gibson interview never saw the light of day.
Both men were obviously fascinating, but my talks with Gibson really put a hook in me. Up to this day, I remember most of what he told me about photography. He was obviously an intellectual and somewhat of a philosopher too, which was a new experience for me. Most photographers I had spoken with before him were more about making money than creating new insights on photography. Helmut Newton for instance was a great photographer, but also a very savvy businessman.
I was a bit jealous of Gibson, too. He owned about eight Leica cameras and I owned only one camera, a Minolta XM. A camera that was somehow faithful to me for over 20 years. I even had a name for it. Prima Donna. This was because the camera had an electronic system that was quite rare in these days. (End of the seventies, early eighties.) The light meter would occasionally work, but often failed. So I learned to judge the light with my own eyes. That is how the camera became dear to me. I like things that are half broken, I am half broken myself.
I rarely name my cameras, but I do so occasionally. Being somewhat allergic to the chemicals used to develop prints in the dark room and being a bit claustrophobic on top of that, I immediately switched to a digital camera in 2000. It was a Nikon D1. It was expensive and your average smartphone today has more qualities than the D1 had back then, but I fell in love with it anyhow. Not enough to name it, though.
Years later I bought the Nikon D3 and I named it. Bella Donna. Soon after purchasing it I dropped it once and after that I had occasional issues with the tiny computer in it. Once again I owned a camera that was half broken and that must have been the reason I gave it a name.
In 2019 came the pandemic, and just before that I had switched to the Nikon 810. It works fine. I never saw a reason to give it a name. I even share it with my partner, who is a botanic photographer. That is rare for me. I don’t like sharing cameras. Maybe I can share this camera because it is definitely not ‘half broken’. It works like a Swiss watch, so it has become a tool. I am not protective about it.
Most assignments were canceled during the pandemic and I had time enough to really think about my photography and specifically what digital photography had brought me. My conclusion was that my work had become too sterile and with the help of Photoshop I had entered a field that is best described as glamour photography.
I went shopping for an old analogue camera. I tried the Nikon F2, the camera I first worked with as an assistant photographer, then the F3, but they did not feel too good. Then I discovered the F4. I never had one when they first came out, simply because they were too expensive for me. Now they were about 200 USD. I ended up buying a few. Most of the pandemic pictures on Amsterdam in silver were made with the F4.
In the studio, however, I still did the occasional photo shoot with the digital Nikon D810. Soon I started fantasizing about an analogue studio camera, and I decided on the Mamiya RB67, the same camera I had abandoned when I switched to digital photography.
It seems like I need to learn photography all over again and I have not yet produced enough material to show it here, especially since it would be in stark contrast with what I have produced over the last twenty years, but I am most definitely having fun with it. I might even use it for assignments one day.
It really is a pleasure to have most of your negatives digitized. Well, certainly not all of them, but I keep finding series that I have long forgotten.
This was an assignment for a Dutch weekly, and it is one of the very few series that I actually planned with the help of someone who knew how to make a planning. The whole series of about 12 photographs was done in two weeks. If had done the planning myself, it certainly would have taken at least three months. Once I have a subject, I start living it.
I was particularly impressed by this woman, Chris de Vos, if I remember well, who also owned a trike. She did not mind riding her bikes in the rain, which is not all that common among Harley-Davidson owners.
Creating this (partially) new website is also a stroll through my archives and I dug up some of my oldest photographs and I put them in perspective on a page called Early Photographs.
I am doing this against my old rule that no photograph should ever need text to accompany it. In this case, I thought it was fun to have a short story line on the struggles of a young photographer.
I am a compulsive website creator, so I often end up with about seven to ten sites for different projects covering different disciplines or subjects. I am not saying that I will merge all these sites into one, but at least three will be merged into this one site which has been mainly focused on my studio photography. The following sites will be merged into this one central site:
hansvanderkamp.net This is a site I have not updated regularly in the last few months, but I will in the near future. It contains analogue photography made during lockdowns with my beloved Nikon F4. There will be more lockdowns ahead, so there will be more photography coming up. Once these series is on this site, I will also add vintage analogue photographs. My career spans a long time and I created a lot of analogue photographs between 1976 and 2001.
hansvanderkamp.info
I am Dutch but certainly not in a patriotic fashion, although I really do love the heart of Amsterdam where I live. Still, my native tongue is obviously Dutch and so is my blog, where you can find my occasional thoughts on photography and life in general. So after two decades this site will become bilingual.
Jaren geleden zat ik enigszins aangeschoten in de trein, toen bij een tussenstop twee jonge vrouwen instapten. Uit hun verhalen bleek dat ze recent een marketingopleiding hadden afgerond en nu in de journalistiek werkten. Ik geloof voor de Volkskrant online. Zij hadden een geanimeerd gesprek over Ebola.
‘Heb jij dat nu ook,’ zei de ene, ‘dat je dan een bericht doorkrijgt dat er misschien een Ebolabesmetting is in een ziekenhuis en dat je dan stiekem hoopt dat het deze keer nu eens geen vals alarm is?’
‘Hou op,’ zei de ander, ‘hoe vaak ik al niet aan een stuk heb zitten werken dat uiteindelijk toch niet online kon, omdat er niets aan de hand was.’
‘Frustrerend,’ zei de eerste. ‘Je gaat gewoon hopen dat je nu eens een keer niet voor niets zit te werken.’
De trein doorsneed een typisch Hollands landschap dat recent nog in het nieuws was geweest met beelden van bulldozers die vers gedode varkens in open vrachtwagens kieperden. Pootjes stijf omhoog. Vlees dat niet gegeten zou worden, maar verbrand. Gevaarlijke besmettelijke ziekten waren er dus al, alleen troffen ze nog zelden mensen.
Ook de nieuwsmedia waren kennelijk niet helemaal gezond meer, getuige het feit dat marketingmensen nu ook journalistieke bijdragen mochten schrijven.
Ik moest aan die twee meisjes en hun Ebolaleed denken, toen ik deze week te midden van een roedel bejaarden op het terras zat. Het was de eerste dag van de versoepeling van de Coronamaatregelen en de gesprekken gingen dan ook uitsluitend over vaccineren. De oudsten onder hen hadden uiteraard Pfizer gehad en daar waren ze zo tevreden over dat ze niets meer met mondkapjes en de afstandsregels hadden. Helemaal zeker van hun zaak waren ze kennelijk ook weer niet, want vrijwel alle gesprekken gingen over medische aangelegenheden.
Geheel onverwacht boog een vrouw naast mij, die nogal met consumptie praatte, zich naar me toe en fluisterde in mijn oor: ‘Die man tegenover mij, die mag wat mij betreft wel wat verder naar achteren gaan zitten, want die heeft Astra Zenica gehad en dat beschermt voor geen meter. Zo iemand heb ik eigenlijk liever niet te dicht bij me zitten.’
Ik heb niet meer zoveel met de dood. Vroeger lag ik als kerngezonde jongeman soms nachten wakker van het idee dat mijn leven eindig was. Nu ik dichter bij de dood kom of de dood dichter bij mij, begrijp ik dat het einde ruwweg slechts vier scenario’s kent.
1/ Het gaat snel en onverwacht, zoals door een zware hersenbloeding of hartstilstand, nét op het moment dat je midden in de nacht je koelkast opentrekt om te kijken of er nog iets te snaaien of te zuipen valt. Je ligt vanuit volle beweging opeens pats-boem roerloos op de keukenvloer met je dertig kilo overgewicht en alles wat zo mooi tijdelijk leek, is in één enkele handomdraai tijdloos geworden.
2/ Je krijgt een nare, slopende ziekte en je kunt nog minstens drie maanden of een half jaar het middelpunt op social media zijn met dagelijkse verslagen van het leed dat je doorstaat, zoals zovelen dat met verve kunnen doen. Ik vermoed dat ik in zo’n geval zal zwijgen en aan mijn archief zal gaan werken, terwijl ik mij tevens te buiten ga aan drank en pijnstillers, maar ik heb wel eens vaker tegen beter weten in gehandeld, dus ik kan geen garanties geven.
3/ Je wordt zo oud dat je de verstandigste beslissing ooit maakt door je gehoorapparaat uit te zetten, omdat je nog heel veel verhalen te vertellen hebt, maar geen behoefte meer voelt om naar het inhoudsloze geklets van anderen te luisteren. Vermoed je echter, als geoefend rakende liplezer, dat mensen per ongeluk toch een interessante vraag aan je stellen, dan breng je je hand naar je oor en je kijkt die persoon aan met een blik alsof iemand zojuist een ongeschuurd stuk hout in je achterste heeft geschoven. Na al je verhalen honderden keren verteld te hebben, ga je uiteindelijk op een dag ‘s avonds naar bed en word je – zoals de echte Amsterdammer dat zo mooi formuleert – ‘s ochtends dood wakker.
4/ De vierde optie is de hard core versie van de tweede. Je krijgt een nare, slopende ziekte en een aantal millennials in een ziekenhuis, die te veel uit hun eigen pillendoos snoepen, besluit dat je nog best te redden bent en zij laten een shitload tests en behandelingen op je los met alle gifmengerij en invasieve apparatuur die ze maar aan kunnen slepen. Na maanden vreselijke vernederingen te hebben doorstaan, komt dan uiteindelijk toch het rinkelende karretje morfine voorrijden. Lig je dan eenmaal reutelend te sterven op een voor jouw doen veel te lage dosis morfine, dan zeggen je dierbaren: ‘Kan er niet wat aan dat gereutel worden gedaan? Volgens mij heeft hij pijn.’ ‘Nee, dat hoort zo,’ zegt de verpleegkundige dan kordaat, ‘dat versnelt het stervensproces.’
Als optie vier je einde wordt, dan kun je de hoogste bergen beklommen hebben, de wildste zeeën bevaren hebben, met filmsterren hebben geneukt, of miljoenen hebben vergaard, maar dan verlaat je het leven als een stotterende orator die struikelend de bühne verlaat. Dan zal elk verhaal wat er over je te vertellen valt, verbleken bij de gefluisterde anekdotes over je laatste dagen. Dan hebben medici jouw laatste voorstelling gestolen en daar bovendien ook nog eens verdomd goed aan verdiend, al klagend over werkdruk en bezuinigingen van de overheid.
Toch verbleekt je eigen dood altijd bij de dood van een goede vriend aan wie je bijvoorbeeld al veertig jaar vergeefs probeerde uit te leggen dat je tijdens zijn werkreis in 1979 echt niet – zoals hij onwrikbaar bleef geloven – met zijn echtgenote hebt geslapen. Dan is die vriend niet alleen dood gegaan, maar ook nog eens gekristalliseerd in zijn eigen waanbeelden en jij staat dan moederziel alleen op zijn begrafenis met zijn onterechte verdachtmakingen te vechten, terwijl je normaal op een begrafenis, eigenlijk zoals ieder ander, hoofdzakelijk aan je eigen sterfelijkheid hoort te denken.
I was quite ignorant then, because I thought I would cover most of what I was looking for in about five years. It became a project with no end in sight.
Social media came and the world changed. My first profile on Facebook was deleted. I wasn’t banned for a week or longer. My whole profile with a lot of followers/friends simply vanished. I cannot recall the reason for those harsh actions. Something really serious. It took me a while to figure out that posting a picture with a nipple on it was a deadly sin of some sort. I was still very naive. Or maybe FB moderators are quite naive.
I got used to that. A few years later, my son came home after he had shared my work with a friend. This friend had called my work pornographic. That was new to me. In my perception, pornography was something quite different. But soon I found out that Millennials have very broad ideas of what is supposed to be pornography.
I quickly adjusted to that, and I accepted the fact that my work was pornographic. So I sent some material to a very successful porn site, but they refused my works, stating they had no interest in fine art photography.
From then on things got confused, but I stuck to my theme. Last year there was a very large exhibit of my works in Amsterdam and the curator told me that she wouldn’t invite her parents to this show. I asked her why, and she needed some time to come up with an answer. Finally, she said: ‘Your work is too risqué.’ Actually, she used a very old Dutch word that nobody uses anymore in that context. Pikant. To my knowledge, there is no adequate translation for this word.
I was stupefied. Still, the exhibit was a success. Lately I am confronted with a completely new phenomenon. Traffic to this site increases and my Google ranking drops. I sincerely hope we are not heading towards a situation where search engines are actively filtering sites for possible nipple sightings. This was quite normal in the 1990s. Google earned part of its success by not filtering sites and images as Yahoo! and others did.
Als jongen van twaalf jaar ben ik, zonder toestemming van mijn ouders, als proefkonijn gebruikt voor radioactieve tracers die via een lange naald vlak naast mijn balzak in mijn lijf gespoten werden, terwijl specialisten in loden schorten om mij heen stonden en met die naald langs mijn heupgewricht schraapten. Ik was niet plaatselijk verdoofd en ik was ook niet onder narcose. Ik heb deze gebeurtenis eerder in detail beschreven op deze website en het is slechts belangrijk als achtergrondinformatie. Misschien kunt u zich beter in mijn standpunt verplaatsen als ik zeg dat ik niet sta te springen opnieuw een proefkonijn te zijn, maar nu voor gentherapeutische middelen die uit marketingtechnische redenen vaccins genoemd worden, wat ze in de strikte betekenis van het woord niet zijn.
Mijn opstelling hierin heeft mij meteen het predicaat ‘wappie’ bezorgd en daar kan ik op zich mee leven, maar wat ik als lastiger ervaar is de druk die op mij uitgeoefend wordt door mensen die zich kritiekloos hebben laten ‘vaccineren’ omdat dit nu eenmaal ‘in het maatschappelijk belang is’, waarmee dus bovenop het predicaat wappie ook nog eens gesuggereerd wordt dat ik a-sociaal ben.
Laat ik meteen maar melden dat ik, nadat ik een overtollige dosis Astra Zenica van de huisarts heb geweigerd, meteen op schrift heb laten zetten dat ik afzie van behandeling op een IC als daar een Covid-gerelateerde reden toe mocht zijn. Ook beperk ik mijn contacten met anderen tot een minimum en draag ik als een van de weinige mensen altijd een mondkapje. Ik gebruikte al mondkapjes in de tijd dat Van Dissel van RIVM ze nog als ‘mogelijk gevaarlijk’ en ‘schijnveilig’ beschouwde. Een kijk op bescherming van de ademwegen die nu alleen nog populair is in wappiekringen.
Maakt u zich overigens geen zorgen, ik geloof niet in complottheorieën. De hele ideologie van de wappies zegt mij niets. Als de overheid regels stelt, dan hou ik mij daar braaf aan. Zonder te mopperen ben ik als ZZP-er naar de bijstand verkast, omdat ik mijn hoofdberoep niet naar behoren kan uitoefenen. Ik heb ook even in de ToZo-regeling gezeten, maar dan ben je vrijwel full time bezig te corresponderen met overbelaste ambtenaren en aangezien ik mij een half jaar van de AOW-gerechtigde leeftijd bevind, voel ik daar weinig voor. Er is immers ook geen verschil in inkomen tussen de Bijstand en de ToZo-regeling.
Dat ik op mijn twaalfde niet alleen proefkonijn ben geweest, maar in diezelfde kliniek slachtoffer geworden ben van veel meer volstrekt onacceptabele narigheden, van geweld tot en met misbruik, dat heeft niet alleen mijn leven gevormd, maar ook mijn kijk op medici en verpleegkundig personeel, die machteloos stonden toe te kijken en niets durfden te zeggen uit angst voor hun baantje. Veel later pas durfden twee van hen te schrijven dat ze nog lang wakker hadden gelegen van wat mij daar overkomen was. Dit laatste uiteraard pas nadat ze ergens anders werkten.
Vanuit de kennis die we nu hebben, ligt het voor de hand dat de radioactieve tracers voor de nodige fysieke ellende hebben gezorgd. Niet alleen ging ik tijdens die behandeling in shock, maar het gebied waar de naald naar binnen is gegaan is altijd een zwakke plek gebleven. Ik zal u de details besparen.
Ik heb die gegevens van dat medische experiment met tussenpozen geprobeerd op te vragen, maar dat is mij nooit gelukt. Het dossier was steeds zoek en uiteindelijk brandde het archief van die kliniek af. Het enige bewijs wat ik heb is de rekening die mijn ouders in 1967 is toegestuurd, ten behoeve van de verzekering.
De maatschappij die nu van mij vraagt wederom proefkonijn te spelen, heeft mij nooit enige steun geboden, of begrip getoond voor mijn leed. Medici zijn nu eenmaal onkreukbaar en we hebben in dit land geen traditie van verhaal halen bij medisch falen, of wangedrag door verpleegkundigen of masseurs, zoals fysiotherapeuten toen nog heetten.
De mensen die zich nu vrolijk hebben laten vaccineren met argumenten als vrijheid, gemeenschapszin en een lang gezond leven, wil ik er voorzichtig op wijzen dat, wanneer ze op de lange termijn toch negatieve gevolgen ervaren van hun ‘vaccin’, dat er dan geen vangnet zal zijn. Medici zullen altijd een oorzaak buiten de experimentele behandeling vinden die de oorzaak is van uw kwalen. Verwacht van de maatschappij voor wie u uw gezondheid in de waagschaal hebt gelegd, ook niet al te veel. Onze premier heeft het al zo vaak gezegd: ‘Uw gezondheid heeft u zelf in de hand.’
U heeft uw handtekening bij het kruisje gezet en daarmee doet u onbetaald mee aan de grootste klinische trial, die ooit eerder op de wereldbevolking is losgelaten. Maar laten we vooral hopen dat het ‘vaccineren’ u slechts de beloofde voordelen zal opleveren.
Ook ik zal binnen enkele weken, geheel tegen mijn gezonde verstand in, volledig gevaccineerd zijn, eenvoudigweg omdat ik mijn werk zal moeten kunnen uitoefenen, wil ik niet aan andere kwalen ten onder gaan.
Of het in 1979 of 1980 gebeurde, dat weet ik niet meer. Ik herinner me dat ik, voor mijn doen, vroeg was opgestaan, want ik ging naar het gebouw van de Geïllustreerde Pers op de Stadhouderskade om een voorschot te innen op een reportage waar ik nog geen foto voor had gemaakt. Dat was nu eenmaal mijn manier van werken. Ik had een drukbezet nachtleven en was het geld eenmaal op, dan ging ik nieuw geld halen door een idee in te dienen bij de redactie van de Nieuwe Revu. Pas daarna ging ik daadwerkelijk aan het werk en met volle overgave. Ik besteedde veel meer dagen aan mijn reportages dan de meeste collega’s en ik raakte steevast al mijn onkostenbonnetjes kwijt, dus al met al was ik weliswaar té speels en té genotzuchtig te noemen, maar echt duur voor de redactie was ik niet.
In die tijd was er nog echt een kassabalie met een kassier in het gebouw en daar stond ik dan met een opdrachtbonnetje van de redactie. Voor mij in de rij stond Stan H. van Radio Stad Amsterdam ook een bedrag te innen en dat verbaasde mij, want er zaten meer redacties in het gebouw, maar niemand had iets met radio te maken.
Op weg naar de uitgang liep ik nog even naar de redactie om een pilsje te pakken uit de koelkast, waar toen nog een A4-tje op hing met de tekst ‘Vóór 12:00 geen sterke drank!’. Zoiets is ondenkbaar nu, maar toen was dat vrij normaal.
Ik vroeg terloops wat Radio Stad Amsterdam in het pand deed en ik zag de koppen van de redacteuren oplichten. ‘Er komen rellen vanavond! Glimmerveen gaat vergaderen in hotel-restaurant Die Port van Cleve en we gaan de kraakbeweging inlichten. We moeten die fascist een lesje leren! Op tafel lagen de flyers al klaar. Ik keek ernaar en het was eigenlijk niet meer dan een kort persbericht waar iemand een anarchistenteken op had geplakt. Dat velletje papier zou nog een paar honderd keer gefotokopieerd worden en dan zou Stan zorgen dat die bij de belangrijkste krakersbolwerken afgeleverd zouden worden.
‘Wat zal die Glimmerveen opkijken, als straks de hele kraakbeweging hem staat op te wachten!’ riep de redacteur van Foto’s, Nieuws en Feiten opgetogen.
Nu weet waarschijnlijk niemand meer wie Glimmerveen was, maar hij was een populistische politicus die zich, vanuit deze tijd bekeken, qua politiek ruim ter linkerzijde van Dijkhoff, Baudet en Wilders bevond.
Stan H. verdient inmiddels ook wat toelichting. Hij zit nu regelmatig op Facebook pogingen te doen om gerapporteerd of geblokkeerd te worden, maar toen had hij een belangrijkere functie. Met zijn Radio Stad Amsterdam verving hij bij krakersrellen min of meer de functie van social media nu. Krakers en op rellen beluste sympathisanten wisten via dat radiokanaal wat de bewegingen van de politie waren, hoe die te omzeilen en wat de beste plekken waren voor een confrontatie.
In dit specifieke geval leverde Stan H. een rel op bestelling aan. Journalistiek maatwerk, zeg maar. Nog wel pal voor deadline ook, zodat andere tijdschriften en misschien zelfs de Telegraaf het nakijken zouden hebben. De sfeer op de redactie was uitgelaten.
Mijn eerste flappen voorschot werden, zoals de traditie dat nu eenmaal wilde, uitgegeven aan zaken waar ik hier niet dieper op in hoef te gaan, maar al banjerend door de stad zag ik overal krakers lopen met dat papiertje in hun hand.
Ik besloot de redactie vanuit zo’n oude telefooncel te bellen en vroeg of ik bij Die Port van Cleve mocht fotograferen. Daar werd wat lacherig op gereageerd, want er liepen al genoeg fotografen van ons rond, maar als ik dat zo graag wilde, was dat wat hen betreft geen probleem. Ik was immers een studiofotograaf en zeker geen echte persfotograaf, dus niemand verwachtte dat ik met interessant materiaal zou terugkeren.
Glimmerveen zou ‘s avonds in Die Port van Cleve arriveren, maar al om een uur of vijf konden er bijna geen trams meer passeren op de Nieuwezijds Voorburgwal. Het zag zwart van de krakers die alvast begonnen waren het straatmeubilair af te breken en uiteraard kwam de politie in vrijwel even grote getale opdagen met schel blaffende honden. Ik herinner me een wijze, oude agent die met een walkie-talkie vergeefs het hoofdbureau probeerde te overtuigen dat de politie-aanwezigheid daar op dat moment de zaak alleen maar verergerde.
Het werd een stand-off. Beide partijen beschikten over megafoons en schreeuwden elkaar toe, terwijl de spanning bleef oplopen. Af en toe vloog er een baksteen door de lucht. Ik wist mij door de menigte naar de portier van Die Port van Cleve te wringen om hem te vragen of er eigenlijk wel een vergadering met Glimmerveen ingepland was. Daar kon hij ‘beroepshalve’ geen antwoord op geven. Ik gaf hem een fikse fooi en toen kon hij wel bevestigen dat er voor de hele avond geen enkele vergadering was ingepland.
Inmiddels was het acht uur geweest en alle trams kwamen tot aan het CS vast te staan. De ruimte tussen politie en krakers was nu nog slechts een paar meter en in dat niemandsland opereerden wij. De situatie werd dusdanig bedreigend dat er beelden op het journaal verschenen. Dat moet ook het moment zijn geweest dat Glimmerveen voor het eerst hoorde dat hij een vergadering in Die Port van Cleve zou hebben. Drie kwartier later kwam hij in een taxi, of misschien in een gewone auto met chauffeur, voorrijden. Hij stapte uit en riep met gebalde vuist wat leuzen naar de menigte en de politie schoot pijlsnel toe om de politicus in veiligheid te brengen en af te voeren.
Dat zette kwaad bloed bij de krakers die zichzelf als ‘goed’ zagen en Glimmerveen als ‘fout’. Kortom de menigte vond dat ‘de fascist’ in bescherming werd genomen, terwijl de krakers honden op zich afgestuurd kregen. Ik was uiteraard niet op tijd bij de auto van Glimmerveen om een foto te maken, maar ik belandde daardoor wel samen met de cameravrouw van de NOS in het segment naast de Nieuwe Kerk, waar de eerste schermutselingen tussen ME en krakers begonnen. Op televisie en nu op filmpjes van burgerjournalisten krijg je niet goed mee met hoeveel lawaai zo’n clash gepaard gaat en hoe beangstigend dat is.
Na een houw van een wapenstok over mijn voorhoofd, volgde een enorme knal en meteen was het volledig stil in mijn hoofd. Ook kon ik in het geheel niets meer zien. Ik bracht mijn handen naar mijn hoofd en dacht bloed te voelen. Ik veegde dat ‘bloed’ uit mijn ogen en ik zag dat een ME-er met een bespat scherm de cameravrouw van de NOS een paar klappen met een wapenstok gaf. Haar camera viel en werd opzettelijk kapot getrapt door de ME. Dat moet ook zo ongeveer het moment zijn geweest dat ik mij realiseerde dat we in het epicentrum van een fikse verfbom hadden gestaan, want ik zag nu ook dat iedereen om ons heen witte klodders verf op zijn lijf had. Hoewel ik inmiddels wel weer kon zien, was ik nog steeds stokdoof. Ik begon te schreeuwen, willekeurige klanken, in de hoop iets te horen, bang als ik was voor altijd doof te blijven. Toen dat niet het gewenste resultaat had, zakte ik door mijn knieën en begon hysterisch te huilen. Ik weet nog dat ik, ondanks mijn hysterie, vooral ook bang was dat collega’s zouden zien wat voor slappeling ik was. Dat ze me zouden uitlachen, maar in plaats daarvan haastten drie fotografen zich naar me toe, droegen me naar een café, waar ze me geruststellend toespraken en de ene na de andere jenever in mijn keel goten om me weer rustig te krijgen.
‘Altijd vanuit de zijstraatjes werken,’ zei de oudste van hen, terwijl hij met proppen toiletpapier de verf van mijn gezicht verwijderde. ‘Eerste keer?’
Ja, het was de eerste keer en meteen ook de laatste. Een redacteur nam me de volgende dag apart en ik wilde mijn verhaal vertellen, maar hij onderbrak me en zei: ‘Je kunt mooi meisjes fotograferen, maar dit is duidelijk niets voor jou.’
Op mijn zestiende verboden mijn ouders me om een weekje met mijn vriendin naar Terschelling op vakantie te gaan. Niet omdat zij daar zelf een bezwaar tegen hadden, maar omdat de conrector van het gymnasium ‘s avonds op de deur had geklopt en mijn ouders vermanend had toegesproken. Er mocht geen sprake zijn van een relatie tussen dat meisje en mij, omdat wij niet uit hetzelfde milieu kwamen. Mijn vader was hoofd personeelszaken bij het plaatselijke waterleidingbedrijf en haar vader was directeur van verzekeringsbedrijf AGO dat later AEGON zou heten.
Het is nu amper nog denkbaar dat kinderen van twee families op zo’n manier van elkaar gescheiden werden, maar in het Leeuwarden van 1971 was dat niet opzienbarend. De familie van mijn vriendin had in verkiezingstijd een VVD-affiche voor het raam hangen en wij eentje van het CDA. De conrector was niet de eerste die bezwaar aantekende tegen onze kalverliefde. Haar vader had ook al een aangetekende brief aan de mijne verstuurd, waarin de man het einde van onze relatie probeerde af te dwingen. Hij was van oorsprong jurist en de brief stond vol met loze dreigementen, zoals het eisen van dwangsommen bij geen gehoor geven aan zijn verzoek.
Later zou hij zijn dochter eerst naar een kostschool in Engeland sturen en toen dat niet niet mocht baten, wilde hij haar ook nog naar een opleiding in Zwitserland sturen. Het zou onze liefde alleen maar spannender maken.
Onze gezinnen leken ook zo op elkaar. Haar moeder was alcoholist en mijn vader ook. Bovendien woonden we zo’n beetje in dezelfde straat.
De beste manier, zo had ik bedacht, om toch naar Terschelling te gaan, was mijn ouders om een Interrailkaart vragen en ze wijs te maken dat ik de wereld wilde verkennen. Met een Interrailkaart konden jongeren in die tijd vier weken voor weinig geld door Europa reizen. Mijn vader was een echte spoorwegfanaat dus ik kreeg nog zakgeld mee ook. Zo kwam het dat ik eerst met de Bergland Expres naar Innsbruck reisde om daar een ansichtkaart naar mijn ouders op de bus te doen en met het hetzelfde treinstel weer terug te reizen naar Nederland, waar ik me uitgeput bij mijn vriendin op Terschelling voegde.
Waarom zo omslachtig, zult u zich afvragen. Nou, mijn moeder was niet alleen behoorlijk helderziend, maar zij had ook nog een feilloze inschatting van de streken die ik zoal kon uithalen om toch mijn zin te krijgen. Haar zwakte lag in een ietwat sentimentele aard. Innsbruck en omgeving, dat was waar mijn ouders op huwelijksreis waren geweest. Die voor haar vast onverwachte zet van mij moest haar wel op het verkeerde been zetten.
Van die vakantie op Terschelling weet ik mij niet veel meer te herinneren dan dat seks, als je maar genoeg joints achter elkaar rookte, ongelooflijk prettig kon zijn. Voor die bewuste week was seks iets geweest dat voor mij behoorlijk ingewikkeld was. Ik kwam sowieso te vroeg klaar en met te vroeg bedoel ik ook letterlijk te vroeg. Ergens halverwege de penetratie. Mijn seksualiteit zou nog bijna een halve eeuw daarna gecompliceerd blijven, maar daar op die camping was er even een gevoel van ontspanning. Met de juiste middelen in mijn bloed was de hele exercitie aanzienlijk minder stressvol.
Na die week moest ik natuurlijk wel nog drie weken door Europa om de nodige vakantiefoto’s te maken en ansichtkaarten te versturen aan de familie in het zuiden van het land. Mijn moeder was heel secuur in dat soort dingen. Ik besloot me er makkelijk vanaf te maken en verstuurde in één keer een drietal kaarten aan iedereen en gaf die af bij de beheerder van een camping in de buurt van Venetië. Hij zou ze de volgende dag nog op de post doen. De kaarten kwamen minstens een half jaar later pas in Nederland aan en daarmee haalde ik mij heel wat verdenkingen op de hals. Was Hansje niet stiekem toch naar Terschelling gegaan?
Een ander probleem was dat ik niet zo goed in de gaten had gehouden wanneer mijn Interrailkaart zou verlopen, dus toen ik verder wilde reizen, was mijn kaart opeens niet meer geldig en mijn geld ook bijna op. Dat ik mij in Venetië bevond was trouwens geen toeval, want ik had in de bioscoop de film Death in Venice gezien van Luchino Visconti. Ik had niet veel van die film begrepen, zelfs niet dat het over de liefde ging die een oudere heer koesterde voor de veel te jonge, blonde Tadzio. Laat staan dat ik opgepikt had dat de oudere man met de naam Aschenbach een componist was die Gustav Mahler moest verbeelden.
Ik had bij het verlaten van de film onbedaarlijk moeten huilen en ik kon op geen enkele manier verklaren waarom, terwijl ik toch een redelijk goedgebekte jongeman was.
Terwijl ik zo doelloos zonder geld door Venetië slenterde, zag ik de ene na de andere parallel met de film. Je hoefde er geen symfonieën van Mahler bij te horen om de dreiging, die toen in Venetië hing, op de huid te voelen. Er lag een immens vliegdekschip voor anker en voor het eerst hoorde ik Amerikaanse toeristen de zwarte militairen op dat schip ‘boy’ en ‘nigger’ noemen.
Er heerste geen pest in Venetië zoals in de film, maar wel lagen overal verspreid door de stad zieltogende, of reeds gestorven katten. Ik sprak een paar woorden Italiaans, maar het werd mij bij navragen niet duidelijk wat de ziekte was waar de katten aan leden. Zichtbaar was dat ze tumoren hadden, dus gaf ik zelf maar een naam aan die ziekte. Builenpest. De sfeer van de film zat er nu goed in en toen een oudere man op het San Marcoplein me uitnodigde om een kop Cappuccino met hem te drinken en hij vervolgens ook nog vertelde dat hij klassiek pianist was, kon ik film en werkelijkheid niet meer van elkaar scheiden. Daar had ik trouwens sowieso minstens tot mijn dertigste ernstig last van, maar nu was ik me er zelfs niet eens echt van bewust.
Het is moeilijk voor te stellen, maar ooit was ik een betrekkelijk onschuldig jongetje.
Als een echte Tadzio zorgde ik dat ik verleidelijk genoeg was, maar ik sloeg zijn uitnodiging om hem te bevredigen af. Kennelijk heb ik dat niet met de juiste overtuiging gedaan, want hij nodigde mij uit om met hem mee te reizen naar Wenen waar hij een optreden zou hebben. Ik wist sowieso niet wat ik moest doen zonder geld, dus ik ben met hem meegegaan. Na een lange tocht in een gehuurde Porsche bleek de bestemming niet Wenen te zijn maar Graz. Daar kwam ik in een soort kruising tussen een conservatorium en een vakantieoord waar het barstte van de Amerikanen en andere toeristen die allemaal dezelfde liefde deelden: klassieke muziek.
De pianist die naar mijn beste weten Johnny Matthis heette, bleek daar met veel anderen afgesproken te hebben. Zo viel hij voortdurend om de nek van allerlei dames met een zwaar Amerikaans accent en stelde hij mij voor aan een Rus van wie beweerde dat het zijn kunstbroeder was. Borovski heette de man. Een bebaarde reus die zo de rol van Tolstoi in een film had kunnen spelen en gebroken Engels sprak. Daar waar ik de Amerikaan makkelijk van mij af kon houden, was de Rus wat vasthoudender. Elke nacht stond hij dronken op mijn deur te bonzen met het verzoek binnengelaten te worden, maar de deur was gelukkig van binnen afsluitbaar en overdag was hij nuchter en een absolute heer.
Langzaamaan begon ik te begrijpen waar het allemaal om draaide in dat conservatorium annex vakantieoord. Rijke Amerikanen, die zich in het thuisland met muziek bezighielden, konden daar voor veel geld overnachten en voor een fikse meerprijs een optreden krijgen in het door hun zo bewonderde Wenen op een niet geringe locatie. Zo ook mijn Amerikaan die tijdens een matineeconcert o.a. ‘Ich ruf zu Dir, Herr Jesu Christ’ van Bach ten gehore zou brengen. Maar voordat het zo ver was, moest er nog het een en een ander gerepeteerd worden. Ik zag mijn veilige positie daar aardig in het geding komen, want ik moest steeds vaker benadrukken tijdens uitjes dat ik geen geld had en Borovski’s acties ‘s nachts werden steeds vervelender. Ik klaagde daar over en Matthis zei: ‘Maar wat doe je hier dan? Je kunt toch weg wanneer je wilt.’
‘Ja, maar ik wil piano leren spelen,’ loog ik.
Dat was een van de meest onhandige leugens die ik had kunnen bedenken, want nu zat ik elke dag een uur lang met mijn pianist achter een witte vleugel, terwijl hij voortdurend mijn handen masseerde door ze in zijn kruis te drukken, terwijl hij me hijgerig aankeek. Ik wist dat ik daar weg moest, maar ik had, onervaren als ik was, geen idee hoe je zonder geld weer thuiskwam. Ja, liften, zoals dat in die tijd gangbaar was, maar hoe moest ik dan eten?
Terwijl ik al die beslissingen voor me uit zat te schuiven en ruim gefêteerd werd door de pianist, brak ook de dag aan van het matineeconcert. Ik leefde in de waan dat ik daar niet bij hoefde te zijn, maar ik werd naar het centrum van Wenen gereden. Daar kreeg ik een soort smoking en even later zat ik op de eerste rij met naast mij een meisje van mijn leeftijd dat ik nooit eerder had gezien. Tot op die dag had ik alleen ouderen gezien en ik vraag me nog steeds af waar ze haar toen vandaan hebben gehaald. Ook zij kwam uit Texas, Tennessee of een ander oord in het zuiden van de VS. Ze wilde amper een woord met me wisselen, maar week geen moment van mijn zijde. Ook werd zij voortdurend aan bezoekers voorgesteld als mijn ‘girl friend’.
Hoogtepunt of dieptepunt van het optreden was het moment dat mijn pianist tijdens een korte pauze opstond en als een ware salonjonker een diepe buiging maakte en uitriep: ‘Ich ruf zu Dir, Mein Herr!’, terwijl hij verlekkerde blikken in mijn richting wierp.
Dat was de druppel. In de receptie die op het concert volgde stortte ik mij bijna in de armen van een oudere Amerikaanse dame, van wie ik vond dat ze sprekend op Bianca Castafiore uit Kuifje leek. Voor wie Kuifje niet paraat heeft, dat was een dikke operazangeres die graag in de spiegel keek en daarbij: ‘Ha, ik lach bij het zien van mijn schoonheid in deez’ spiegel’ zong.
Ze had regelmatig even verlekkerd naar mij gekeken als mijn pianist, maar zij leek mij aanzienlijk minder gevaarlijk. Ik trok een pruillipje en vertelde haar dat ik honger had, in de hoop dat zij me uit het gezelschap zou bevrijden en mij uit eten zou nemen. Tot mijn stomme verbazing lukte dat. Ze nam mij mee naar een bijzonder chic restaurant en daar zaten we dan, ik opgelucht dat ik me van de pianist en Borovski had bevrijd en zij helemaal blij met mijn aandacht.
Toen de ober met de rekening kwam, legde hij die bij mij neer, maar ik wees inmiddels geroutineerd naar haar. Zij schoof de rekening echter terug naar mij en keek mij uitdagend aan. Ik wist nu echt niet hoe ik moest reageren en vluchtte naar het toilet. Na een minuut of wat daar gezeten te hebben, besloot ik dat er een einde moest komen aan die hele klaploperij en sloeg ik een ruit stuk in de toiletruimte en vluchtte via een pleintje achter het restaurant Wenen in.
