Een paar jaar geleden kon ik de verleiding niet weerstaan een Russisch 24-uurs horloge van het merk Raketa te kopen. Het uurwerkje was voor mij zo onweerstaanbaar omdat het geheel ontdaan was van vormgeving die niet direct gebonden was aan functionaliteit. Een gebruiksartikel, geen sieraad.
Dat gebruik bleek bij het dragen toch nog lastig vanwege het 24-uurs principe. Probeer maar eens op zo’n horloge te zien dat het acht uur is, als je opgevoed bent met de grote en de kleine wijzer die per etmaal twee keer een rondje maken in plaats van slechts één keer.
Russen zelf moeten het over het algemeen niet zo van hun eigen producten hebben. Bij mijn aankomst al werd de eerste taxi door mijn gezelschap geweigerd omdat de auto van Russische makelij was. In plaats daarvan werd er gewacht op een Mercedes of een BMW.
Je moet echt een grondige hekel hebben aan je eigen producten als je bij voorkeur in een auto stapt die gefabriceerd is in een land dat toch van oudsher Staatsvijand Nummer Een is.
Ook was ik de enige in het gezelschap die Wodka dronk. Olga was geheel verknocht aan Starbucks en moest helemaal niets hebben van de Russische kopie Costa Coffee op de foto. In de sauna zag ik dat Alexander een onderbroek van Calvin Klein droeg.
Graag had ik een winkel met tweedehands foto apparatuur bezocht, omdat ik meetzoeker camera’s verzamel en de Russische Zorki, een vrij exacte kopie van de Leica, is bij mij favoriet, maar ook daar leek weinig enthousiasme voor te zijn. Toen ik bij toeval een mooie Zorki met toebehoren in een souvenirwinkel zag liggen, werd mij verzekerd dat ik de camera beter ergens anders kon kopen omdat de prijs te hoog zou zijn.
Ik ben niet zo’n ster in het omrekenen van valuta (daarover later meer) waardoor ik mij te laat realiseerde dat de camera die hier minstens 175 Euro zou kosten daar voor twee tientjes in de etalage lag.
Toen Alexander me vertelde dat het museum voor erotische kunst ook een sexshop zou krijgen, nam ik aan dat de vibrators en andere attributen vanuit de EU of de VS werden geïmporteerd, maar dat bleek een verkeerde inschatting. Trots meldde hij dat vrijwel alle artikelen van de shop in Rusland geproduceerd werden en een week geleden zag ik ook inderdaad hier in Amsterdam een etalage vol met Russische vibrators van hoge kwaliteit, voor zover ik dat kon beoordelen vanaf de stoep. De vormgeving was in ieder geval bijzonder frivool en (voor mij) geheel niet Russisch.
Het zijn kennelijk de producten die directe herinneringen oproepen aan het Sovjet-tijdperk die bij de jonge, moderne Rus een doorn in het oog zijn. Terwijl een goed deel van de wat oudere mensen die ik sprak met liefde over Stalin spraken en naar mijn gevoel een zekere heimwee koesterden naar het communisme.
Die herinneringen aan de oude USSR werden voor mij het duidelijkst toen ik met Olga als tolk een supermarkt bezocht die een voor Europese begrippen ongekend brede sortering had. Ik verbaasde me daar hoe chaotisch het verkeer van winkelwagentjes verliep.
Olga verklaarde die botsende winkelwagentjes door te verwijzen naar de tijd dat Moskovieten uren in de rij stonden voor aardappelen of iets anders dat tijdelijk voorradig was. Nu was het aanbod zo groot geworden dat niemand meer kon kiezen, omdat ze dat eigenlijk van oudsher niet gewend waren.
Die uitspraak van haar zal ik nooit vergeten en het beeld van die winkelwagentjes ook niet.
